Translate

Τετάρτη 10 Δεκεμβρίου 2014

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΓΛΟΥΤΕΝΗ

Η γλουτένη είναι η κύρια πρωτεΐνη τον γνωστότερων δημητριακών και αποτελείται από την γλιαδίνη και τη γλουτενίνη . Αποτελούν το 80% της πρωτεΐνης του σιταριού. 

Η σίκαλη περιέχει την σικαλίνη και το κριθάρι την χορδελίνη, αλλά αμφότερες παρουσιαζουν μεγάλο ποσοστό ομολογίας (δηλαδή μοιάζουν ανοσολογικά) και γι' αυτό όταν κάποιος έχει δυσανεξία στην γλουτένη πρέπει να αποφεύγει και αυτά τα δημητριακά. Η γλουτένη επίσης αποτελεί ένα πρόσθετο στις τροφές που παρασκευάζονται βιομηχανικά. Η γλουτένη κάνει τα άλευρα από τους καρπούς που την περιέχουν να είναι ελαστικά (σαν τσίχλα) και να «δένουν» καλύτερα στο μαγείρεμα.

Η γλουτένη στην αρτοποιία

Στη γλουτένη οφείλεται το «φούσκωμα» του ζυμαριού του ψωμιού. Δημητριακά με υψηλή περιεκτικότητα σε γλουτένη είναι το σιτάρι, το ντίνκελ, το μονόκοκκο, το σκληρό σιτάρι και η σίκαληΒρώμη και κριθάρι έχουν μια χαμηλή αναλογία γλουτένης. Δημητριακά όπως τεφ, κεχρί, καλαμπόκι, ρύζι και καθώς και ψευδο-δημητριακά όπως κινόα, αμάρανθος και το φαγόπυρο είναι χωρίς γλουτένη.
Λόγω της κολλοειδούς δομής της δημιουργεί συσσωματώματα με τους κόκκους του αμύλου και σε πλήρη συμβολή με τη μαγιά (ζυμομύκητες του γένους Saccharomyces) δημιουργούν μικρούς θύλακες αέρα (διοξειδίου του άνθρακα) που δημιουργούν οι ζύμες με τον μεταβολισμό του

Δυστυχώς, σε αυτήν την πρωτεΐνη, όπως και σε πολλά άλλα συστατικά της διατροφής,υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που έχουν δυσανεξία. Η συχνότητα δυσανεξίας στην γλουτένη στο γενικό πληθυσμό δεν είναι συχνή. Από τις κλινικές μελέτες και την κλινική μου εμπειρία, θα έλεγα ότι πάσχει το 5-10% του πληθυσμού σε κάποιο βαθμό. Από αυτούς ένα μικρό ποσοστό της τάξης του 10% (δηλαδή το 0,5-1% του γενικού πληθυσμού) πάσχει από μίασοβαρή μορφή που ονομάζεται κοιλιοκάκη (στα αγγλικά: celiac sprue ή celiac disease) ή εντεροπάθεια εκ γλουτένης (στα αγγλικά: gluten enteropathy).

Ευαισθησία στη γλουτένη,
Υπάρχουν ορισμένα άτομα που πρέπει να αποφεύγουν την γλουτένη για σοβαρούς λόγους υγείας. Τα άτομα αυτά υποφέρουν από κοιλιοκάκη ή αλλιώς σοβαρή δυσανεξία στη γλουτένη, μια χρόνια πάθηση του λεπτού εντέρου με κληρονομική προδιάθεση. Όταν τα άτομα αυτά καταναλώνουν γλουτένη, ο οργανισμός τους ενεργοποιεί ανοσολογικούς μηχανισμούς που επιτίθενται στο βλεννογόνο του λεπτού εντέρου, καταστρέφοντάς τον και επηρεάζοντας την απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών από τις τροφές. Έτσι, αν αυτά τα άτομα συνεχίζουν να καταναλώνουν γλουτένη παρουσιάζουν σημαντικές διατροφικές ελλείψεις, υποσιτισμό και άλλα συμπτώματα όπως αναιμία, κόπωση, οστεοπόρωση, κ.ά. Για να έχουμε μια εικόνα, οι έρευνες δείχνουν ότι από κοιλιοκάκη πάσχει περίπου το 1 στα 140 άτομα του πληθυσμού (στο δυτικό κόσμο). Αν και η νόσος περιγράφηκε για πρώτη φορά τον 2ο αιώνα μ.Χ. από τον Έλληνα Αρεταίο από την Καππαδοκία, χρειάστηκε να φτάσουμε μέχρι το τέλος του Β’ παγκοσμίου πολέμου για να γίνει μια σημαντική ανακάλυψη για την θεραπεία της. Τότε παρατηρήθηκε από τον Ολλανδό παιδίατρο καθηγητή Dicke, ότι τα παιδιά με κοιλιοκάκη που δεν έτρωγαν προϊόντα από αλεύρι σιταριού, σίκαλης ή βρώμης έδειχναν σημαντική βελτίωση. Από το 1950 η δίαιτα με προϊόντα ελεύθερα γλουτένης αποτελεί τη βάση για τη θεραπεία των ασθενών με κοιλιοκάκη.
Ωστόσο, υπάρχει και μια κατηγορία ατόμων που αν και δεν έχουν διαγνωστεί με κοιλιοκάκη, παρουσιάζουν ευαισθησία στην κατανάλωση γλουτένης, εμφανίζοντας κάποια ελαφρύτερα γαστρεντερικά συμπτώματα. Γι’ αυτή την περίπτωση δεν υπάρχει κάποια έγκυρη διαγνωστική εξέταση. Το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να αποφεύγουν τη γλουτένη.

Τι συμβαίνει με την κοιλιοκάκη;
Σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία για την Κοιλιοκάκη, τα συμπτώματα της νόσου ποικίλουν και περιλαμβάνουν: διαταραχές κενώσεων (διάρροια ή δυσκοιλιότητα), ανορεξία, απώλεια βάρους, μετεωρισμό της κοιλιάς, πονόκοιλο, καθυστέρηση της ήβης, χρόνια οστεοπενία, δερματίτιδα, διαταραχές της συμπεριφοράς, κ.ά. Σε άλλες περιπτώσεις τα συμπτώματα μπορεί να απουσιάζουν εντελώς και η μόνη ένδειξη να είναι μια σιδηροπενική αναιμία αγνώστου αιτιολογίας και μια αύξηση των ηπατικών ενζύμων (τρανσαμινασών). Οι περισσότεροι άνθρωποι (το 99%) που πάσχουν από κοιλιοκάκη δεν το γνωρίζουν , καθώς ή δεν έχουν συμβουλευτεί ποτέ το γιατρό ή τους γίνεται λάθος διάγνωση, καθώς τα συμπτώματα της νόσου μοιάζουν με αυτά του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου. Η διάγνωση γίνεται με εξετάσεις αίματος για συγκεκριμένα αντισώματα. Αν βγουν θετικές τότε γίνεται και βιοψία εντέρου για επιβεβαίωση.

Θεραπεία και γλουτένη
Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κάποια ειδική θεραπεία για την αντιμετώπιση της κοιλιοκάκης, οπότε για την αντιμετώπισή της συνιστάται η δίαιτα χωρίς γλουτένη. Αυτός είναι ο λόγος που  στο εμπόριο τα τελευταία χρόνια κυκλοφορούν όλο και περισσότερα προϊόντα με την ένδειξη «χωρίς γλουτένη-gluten free», διότι έχει αυξηθεί ο αριθμός των ανθρώπων που δεν πρέπει να την καταναλώνουν. Σε πειραματικό στάδιο βρίσκεται ένα εμβόλιο, το οποίο αναμένεται να θεραπεύσει τη δυσανεξία στη γλουτένη.

 Αν τα άτομα όταν καταναλώσουν γλουτένη αντιδρούν υπερβολικά με εμετό, διάρροια, κολικούς εντέρου και αφόρητους πόνους στην κοιλιακή χώρα. Η διάγνωση γίνεται με βιοψία του λεπτού εντέρου που δείχνει την σημαντική βλάβη. Σε αυτά τα άτομα η διακοπή γλουτένης πρέπει να είναι αυστηρή και να επιλέγουν την τροφή τους με προσοχή.
Οι υπόλοιποι, που αποτελούν και την πλειονότητα, δεν έχουν τόσο εκρηκτικά συμπτώματα και η βιοψία συχνά βγαίνει αρνητική. Τα συμπτώματα είναι ήπια, όπως διάφορα γαστρεντερικά ενοχλήματα και φουσκώματα που μόνο σπάνια μπορεί να οδηγήσουν το άτομο στο νοσοκομείο, αλλά μετά από απλή αγωγή (παυσίπονα) υπάρχει ύφεση των συμπτωμάτων. Ενίοτε μπορεί να απουσιάζουν τα συμπτώματα εντελώς και το άτομο να μην νιώθει απολύτως καμία ενόχληση.
Σε αυτές τις περιπτώσεις η διάγνωση μπορεί να γίνει με το Τεστ Διατροφικής Δυσανεξίας. Τα καλά νέα είναι ότι σε αυτούς μπορεί η διάγνωση να μην είναι εδραιωμένη και μετά από αποχή από την γλουτένη να αναπτυχθεί ξανά ανοχή ώστε να μπορεί το άτομο να την καταναλώνει μελλοντικά με μέτρο.
Τα άτομα που πρέπει να διακόψουν την γλουτένη πρέπει να διαλέγουν με προσοχή τα προϊόντα που μπορεί να περιέχουν γλουτένη, όπως τα αρτοποιήματα, τα ζυμαρικά, τα γλυκά και άλλα. Ο παρακάτω πίνακας δείχνει τροφές με γλουτένη και τις πιθανές εναλλακτικές λύσεις.
ΠΕΡΙΕΧΕΙ
ΓΛΟΥΤΕΝΗ
ΠΕΡΙΕΧΕΙ
ΛΙΓΗ ΓΛΟΥΤΕΝΗ
ΔΕΝ
ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΓΛΟΥΤΕΝΗ
ΣΙΤΑΡΙ
ΚΡΙΘΑΡΙ
ΣΙΚΑΛΗ
ΚΑΜΟΥΤ
ΒΡΩΜΗ (δείτε το κείμενο)
ΝΤΙΝΚΕΛ
ΖΕΑ
ΚΑΛΑΜΠΟΚΙ
ΡΥΖΙ
ΚΙΝΟΑ
ΤΑΠΙΟΚΑ
ΠΑΤΑΤΕΣ
ΑΜΑΡΑΝΘΟΣ
ΚΕΧΡΙ
ΔΙΟΣΚΟΡΕΑ
ΦΑΓΟΠΥΡΟ
ΡΕΒΙΘΑΛΕΥΡΟ
ΣΟΓΙΑ

Ειδική αναφορά πρέπει να γίνει για την βρώμη. 
Η βρώμη δεν περιέχει γλουτένη, αλλά η κύρια πρωτεΐνη της, η αβενίνη, έχει μικρή ομολογία με την γλουτενη και πρέπει να την διακόψουν το 10% των ατόμων που έχουν δυσανεξία στην γλουτένη (δυστυχώς, η ομολογία επηρεάζεται και από την χώρα προέλευσης της βρώμης, καθώς στην βρώμη Αμερικανικής προέλευσης η ομολογία είναι μεγαλύτερη). Η σύσταση για διακοπή της βρώμης σε άτομα που πρέπει να διακόψουν την γλουτένη πρέπει να εξατομικεύεται, αν και γενικά τα άτομα που δεν έχουν γαστρεντερικά συμπτώματα μπορούν να την δοκιμάζουν. Το ντίνκελ και η ζέα είναι δημητριακά συγγενικό προς το σιτάρι, γι’ αυτό πολλές φορές τα αποκαλούν σιτάρι ντίνκελ και σιτάρι ζέας αντίστοιχα. Αν και περιέχει μικρές ποσότητες γλουτένης, η κλινική εμπειρία και οι μελέτες δείχνουν ότι γίνεται καλά ανεκτό από άτομα με ήπια δυσανεξίαστην γλουτένη. Άτομα που έχουν σημαντική δυσανεξία στη γλουτένη δεν πρέπει να καταναλώνουν ούτε ντίνκελ, ούτε ζέα, ούτε βρώμη.

Μεγάλη προσοχή πρέπει να δοθεί επίσης στα προϊόντα που περιέχουν γλουτένη ως πρόσθετο. Η γλουτένη χρησιμοποιείται από την βιομηχανία παρασκευής τροφίμων για να δώσει υφή, γεύση και άλλες ιδιότητες στις τροφές που παράγει. Η γλουτένη χρησιμοποιείται ως πρόσθετο στα παγωτά, τις σάλτσες και άλλα προϊόντα. Για τα άτομα που έχουν σημαντικό πρόβλημα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην ετικέτα του προϊόντος. Τέλος, η γλουτένη αναγράφεται ως συστατικό μίας τροφής ΜΟΝΟ όταν προστίθεται και όχι όταν περιέχεται σε αυτήν φυσικά. Έτσι, μπορεί μία εταιρία να παρασκευάζει ζυμαρικά από σιτάρι και στην ετικέτα να γράφει ότι δεν περιέχουν γλουτένη, ενώ το σιτάρι περιέχει μεγάλη ποσότητα γλουτένης.

Άτομα που πρέπει να τρέφονται με προϊόντα χωρίς γλουτένη πρέπει να επιλέγουν τα τρόφιμά τους με προσοχή. Τα άτομα που πάσχουν από κοιλιοκάκη πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικά να καταναλώνουν προϊόντα όταν είναι απόλυτα σίγουρα ότι δεν περιέχουν γλουτένη, ενώ για τα άτομα με ήπιας μορφής δυσανεξία αποφυγή του σιταριού (και του καμούτ), του κριθαριού και της σίκαλης είναι αρκετά για την βελτίωση των συμπτωμάτων και της ευεξίας.
ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ
ΑΣΘΕΝΕΙΣ
ΜΕ ΚΟΙΛΙΟΚΑΚΗ
ΑΤΟΜΑ
ΜΕ ΔΥΣΑΝΕΞΙΑ ΣΤΗ ΓΛΟΥΤΗΝΗ
ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ
ΜΕ ΓΛΟΥΤΕΝΗ
ΟΧΙ
ΟΧΙ
ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ
ΜΕ ΛΙΓΗ ΓΛΟΥΤΕΝΗ
ΟΧΙ
ΝΑΙ
ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ
ΧΩΡΙΣ ΓΛΟΥΤΕΝΗ
ΝΑΙ
ΝΑΙ
ΠΡΟΙΟΝΤΑ
ΜΕ ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΓΛΟΥΤΕΝΗΣ
ΟΧΙ
ΟΧΙ
ΠΡΟΙΟΝΤΑ
ΜΕ ΙΧΝΗ ΓΛΟΥΤΕΝΗΣ
ΟΧΙ
ΝΑΙ

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ
1.Προσοχή στα τηγανιτά που πολλές φορές αλευρώνονται για το τηγάνισμα (επιτρέπεται το αλεύρωμα, αλλά με άλευρα χωρίς γλουτένη)
2.Προσοχή στα προτηγανισμένα προϊόντα που συχνά είναι αλευρωμένα κατά την παρασκευή τους (πχ, πατάτες τηγανιτές)
3.Προσοχή στις έτοιμες σάλτσες (και ειδικά στο κέτσαπ) που σχεδόν πάντα περιέχει γλουτένη ως πρόσθετο
4.Τα ποτά που παρασκευάζονται με απόσταξη ΔΕΝ περιέχουν γλουτένη (ουίσκι, βότκα κτλ)
5.Τα αλκοολούχα από σταφύλι δεν περιέχουν γλουτένη

Παντοπωλείο
Εμπόριο ειδών υγιεινής διατροφής
Τσικριτζή 2, Ηράκλειο Κρήτης









Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου